Zmiany w pisowni polskiej w 11 punktach

Obecnie (do końca 2025 r.)

Nazwy mieszkańców miast, wiosek, osiedli lub dzielnic zapisujemy od małej litery, np.

• legniczanin,
• nowohucianin,
• bukowczanie.

Wielką literą piszemy nazwy mieszkańców planet, krajów, części świata lub regionów, np.

• Polak,
• Amerykanie,
• Marsjanin,
• Wielkopolanin,
• Krakowiak (mieszkaniec Krakowskiego).

Od 1 stycznia 2026 r.

Wielką literą piszemy wszystkie nazwy mieszkańców, również miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np.

• Ziemianin,
• Polacy,
• Azjatka,
• Ślązak,
• Warszawianin,
• Wrocławianka,
• Ochocianka,
• Mokotowianin,
• Chochołowianin,
• Stryszowianka.

Dopuszcza się alternatywny zapis małą lub wielką literą nieoficjalnych nazw etnicznych, np.

• kitajec lub Kitajec,
• jugol lub Jugol,
• angol lub Angol,
• żabojad lub Żabojad,
• szkop lub Szkop,
• makaroniarz lub Makaroniarz.

Obecnie (do końca 2025 r.)

Wielką literą zapisujemy nazwy firm i marek, np.

• samochód marki Ford,
• kolekcja domu mody Gucci.

Natomiast pojedyncze egzemplarze piszemy małą literą, np.

• dał mi się przejechać swoim nowym mercedesem,
• zepsuła mi się stara nokia.

Od 1 stycznia 2026 r.

Wielką literą piszemy nie tylko nazwy firm i marek, ale także pojedynczych egzemplarzy wyrobów przemysłowych, np.

• samochód marki Ford,
• pod oknem zaparkował czerwony Ford,
• telefon marki Samsung,
• używał najnowszego Samsunga,
• zamówiłam Staropolankę i Budweisera.

UWAGA!

Nazwy marek modeli i produktów użyte w znaczeniu rodzajowym (czyli przeniesione na wszystkie produkty danego typu, niezależnie od producenta) zapisujemy małą literą, np.

• nosić adidasy (czyli buty sportowe),
• kupować pampersy (czyli pieluszki jednorazowe).

Zapis małą literą informuje o tym, że nie chodzi o markę produktu, lecz o jego rodzaj.

Obecnie (do końca 2025 r.)

Cząstki bym, byś, by, byśmy, byście zapisujemy ze spójnikami łącznie, np.

• Gdyby się nie wróciła po parasol, toby zdążyła na pociąg (= zdążyłaby na pociąg),

Jednak jeśli wyraz to jest zaimkiem (a nie spójnikiem), cząstkę by zapiszemy rozłącznie, np

• To (coś, co ukrywa się pod zaimkiem to) by jej zaszkodziło.

Od 1 stycznia 2026 r.

Cząstki bym, byś, by, byśmy, byście piszemy rozłącznie po spójnikach, np.

• Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry,
• Gdyby wyszedł wcześniej z domu, to by zdążył na spotkanie;
• Jeśli bym miała wybierać, to bym wolała czerwony.

Obecnie (do końca 2025 r.)

Partykułę nie z imiesłowami przymiotnikowymi piszemy łącznie. Dopuszcza się jednak zapis rozłączny, jeśli imiesłów użyty jest w znaczeniu czasownikowym, np.

• nieoceniony pracownik (znaczenie przymiotnikowe = bezcenny),
• pracownik nie oceniony jeszcze przez komisję (znaczenie czasownikowe = taki, którego jeszcze nie oceniono).

Od 1 stycznia 2026 r.

Nie z imiesłowami przymiotnikowymi – bez względu na to, czy mają interpretację przymiotnikową czy czasownikową – piszemy łącznie, np.

• niekochający,
• nienapisany,
• nierozumiejąca,
• nieprzewidziane,
• niepalący,
• nieużywany,
• niezrozumiana.

Obecnie (do końca 2025 r.)

Przymiotniki dzierżawcze (odpowiadające na pytanie czyj?) zakończone na owski, owy, in, yn, ów piszemy wielką literą, np.

• tragedia Szekspirowska (czyli utwór Szekspira),
• obraz Degasowski (czyli obraz namalowany przez Degasa),
• poezja Miłoszowa (czyja? Autorstwa Miłosza).

Z kolei przymiotniki jakościowe utworzone od nazw własnych (odpowiadające na pytanie jaki?, czyli taki, który przez związek z daną osobą czymś się charakteryzuje) piszemy małą literą, np.

• epoka zygmuntowska,
• rok chopinowski,
• wiek chrystusowy,
• nurt jungowski.

Od 1 stycznia 2026 r.

Przymiotniki utworzone od nazw własnych zakończone na owski piszemy małą literą (bez względu na to, czy interpretacja jest dzierżawcza – odpowiadają na pytanie czyj? – czy jakościowa – odpowiadają na pytanie jaki?), np.

• dramat szekspirowski,
• epoka zygmuntowska,
• koncert chopinowski,
• koncepcja wittgensteinowska,
• wiersz miłoszowski.

Uwaga!

Pozostaje wyjątek. Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk) zakończone na owy, in (yn), ów, mające charakter archaiczny, można zapisać wielką lub małą literą, np.

• jackowe dzieci lub Jackowe dzieci,
• poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa,
• zosina lalka lub Zosina lalka,
• jacków dom lub Jacków dom.

Obecnie (do końca 2025 r.)

Wyraz pół piszemy rozdzielnie, gdy występujące w zdaniu dwa wyrazy z cząstką pół określają jedno pojęcie, np.

• pół nauka, pół zabawa (to nie dwie czynności: półzabawa i półnauka, ale zabawa i nauka jednocześnie),
• pół żartem, pół serio (nie chodzi o odrębne cechy, ale o to, że ktoś mówił w połowie żartem i w połowie serio),
• pół leżąc, pół siedząc (nie chodzi o dwie różne pozycje, ale o to, że ktoś w połowie leżał i w połowie siedział),
• pół spał, pół czuwał (to nie są dwa odrębne stany, ale jeden stan polegający na tym, że ktoś w połowie spał, a w połowie czuwał).

Jednocześnie liczebnik pół z pojedynczymi rzeczownikami, przymiotnikami, czasownikami i imiesłowami piszemy łącznie, np.

• półzabawa,
• półleżał,
• półsiedząc,
• półfantastyczny,
• półżartem,
• półotwarty.

Od 1 stycznia 2026 r.

Wyraz pół w połączeniach dwóch wyrazów oznaczających jedno pojęcie piszemy łącznie, np.

• półzabawa, półnauka,
• półżartem, półserio,
• półsiedząc, półleżąc,
• półspał, półczuwał.

Uwaga!

Trzeba się mieć na baczności w zestawieniach pół z nazwami własnymi. Wtedy stosujemy łącznik, np. pół-Polak.

Podobnie pisownia z łącznikiem obowiązuje w połączeniach typu: pół-Polak, pół-Francuz (odniesionych do jednej osoby).

Obecnie (do końca 2025 r.)

Pary wyrazów podobnie lub identycznie brzmiących wystepujących razem zapisujemy z łącznikiem, np.

• tuż-tuż,
• esy-floresy,
• czary-mary,
• gadu-gadu,
• aby-aby,
• baba-jaga,
• kogel-mogel,
• rach-ciach,
• łapu-capu,
• stuku-puku.

Od 1 stycznia 2026 r.

Pary wyrazów podobnie lub identycznie brzmiących występujących zwykle razem możemy zapisać na trzy sposoby:

• z łącznikiem, np.
  tuż-tuż,
  trzask-prask,
  bij-zabij,
• z przecinkiem, np.
  ence, pence,
  ani, ani,
  tup, tup,
• rozdzielnie, np.
  szuru buru,
  pif paf,
  hokus pokus.

Uwaga!

Uważałabym w przypadku pary raz-dwa w znaczeniu 'szybko’. Jeśli zapiszemy te wyrazy po przecinku, może to sugerować odliczanie. Łącznik sprawdzi się tu o wiele lepiej.

Obecnie (do końca 2025 r.)

Pisownia wielowyrazowych nazw zależy od tego:

• czy pierwszy człon nazwy jest określeniem rodzajowym (gatunkowym),
• czy drugi człon nazwy jest rzeczownikiem w mianowniku czy w dopełniaczu.

Szczegółowe reguły pisowni:

• nazwy geograficzne – jeśli drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku nieodmieniającym się, pierwszy człon typu: pustynia, nizina, morze, wyspa itp. piszemy małą literą, np. morze Marmara, pustynia Gobi, wyspa Uznam, półwysep Hel,
• nazwy obiektów w przestrzeni publicznej – stojące na początku wyrazy oznaczające rodzaj obiektu, jak aleja, ulica, plac, pomnik, most, willa, zamek, kościół, piszemy małą literą, np. ulica Chocianowska, pomnik Mickiewicza, pałac Krasińskich, most Poniatowskiego, dzwon Zygmunt,
• nazwy lokali usługowych i gastronomicznych –
  wyrazy wchodzące w skład nazwy określającej kawiarnię, hotel, zajazd, aptekę, księgarnię, sklep, bar, winiarnię piszemy wielką literą, natomiast jeśli wyraz stojący przed tą nazwą jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową) przedsiębiorstwa lub lokalu, piszemy go małą literą, np.
  apteka Pod Orłem, hotel Pod Jemiołą, kawiarnia Kolorowa, kino Ognisko, schronisko Samotnia, winiarnia Bachus,
• nazwy nagród, orderów, medali, odznaczeń i tytułów honorowych – jeśli nazwa występuje w mianowniku, a poprzedzający ją wyraz, jak nagroda, medal, order, jest określeniem rodzajowym, zapisujemy go małą literą, np. nagroda World Press Photo, odznaczenie Wawrzyn Akademicki, medal „Za Ofiarność i Odwagę”,
• obiekty astronomiczne – jedno- i wielowyrazowe nazwy gwiazd, gwiazdozbiorów, planet, księżyców, planetoid, galaktyk itp. piszemy wielką literą, ale w nazwach komet pierwszy człon traktowany jest jak określenie gatunkowe i zapisywany małą literą, np. kometa Halleya, kometa Enckego.

Od 1 stycznia 2026 r.

Wielką literą piszemy:

• wszystkie człony wielowyrazowych nazw geograficznych, których drugi element jest rzeczownikiem w mianowniku, np. Morze Marmara, Pustynia Gobi, Półwysep Jukatan, Wyspa Wolin,
• wszystkie wyrazy w nazwach obiektów przestrzeni publicznej (poza przyimkami i spójnikami), np. Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Kopiec Wandy, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Cmentarz Rakowicki.

Uwaga!
Wyjątek stanowi wyraz ulica, który nadal piszemy małą literą, np. ulica Poznańska.

• wszystkie człony (oprócz przyimków i spójników) w nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Kino Piast, Apteka pod Orłem, Teatr Wielki,
• wszystkie człony w nazwach orderów, odznaczeń, medali, nagród i tytułów naukowych (poza spójnikami, przyimkami i skrótami), np. Nagroda Kioto, Nagroda Literacka Gdynia, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe,
• wszystkie elementy w nazwach komet, np. Kometa Halleya.

Wprowadzona zmiana sprawia, że wszystkie elementy wielowyrazowych nazw piszemy wielką literą (poza spójnikami, przyimkami i skrótami). Nie ma już znaczenia to, czy pierwszy człon nazwy jest określeniem rodzajowym, ani to, w którym przypadku (mianowniku lub dopełniaczu) jest dalsza część nazwy.

Uwaga!

Jeśli wyrazy typu: apteka, bar, hotel uznaje się za określenia rodzajowe (gatunkowe), poprzedzające właściwą nazwę, można zapisać je małą literą, np. apteka Pod Orłem, zajazd U Kmicica.

Podobnie jeśli wyrazy: nagroda, medal, odznaka uznaje się za określenia rodzajowe, poprzedzające właściwą nazwę, wówczas można je zapisywać małą literą, np. nagroda Paszport Polityki, nagroda Polskie Noble, nagroda Skrzydła Ikara, medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, odznaka Strażak Wzorowy.

Obecnie (do końca 2025 r.)

W języku polskim wszystkie przedrostki – rodzime i obce – piszemy łącznie z wyrazami pospolitymi, np.

• amoralny,
• arcyważny,
• ekstraklasa,
• hiperinflacja,
• minifirma,
• posthumanizm,
• superbohater,
• ultraszybki,
• wicedyrektor.

Od 1 stycznia 2026 r.

Przedrostki rodzime i obce niezmiennie piszemy łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery (jest nazwą własną), po przedrostku jak dotychczas stawiamy łącznik, np. super-Europejczyk.

Nowością jest to, że dopuszcza się rozdzielną pisownię takich cząstek, jak: super, ekstra, eko, wege, mini, maksi, midi, mega, makro, które mogą występować jako samodzielne wyrazy, np.

• minispódniczka lub mini spódniczka, bo jest możliwe: spódniczka (w rozmiarze) mini,
• superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super,
• ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra,
• ekożywność lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko.

Obecnie (do końca 2025 r.)

W połączeniach wyrazowych z członami niby i quasi stosujemy łącznik, np.

• niby-Amerykanin,
• niby-artysta,
• niby-gotyk,
• niby-egzotyczny,
• niby-romantycznie,
• quasi-nauka,
• quasi-Polak,
• quasi-umysłowy.

nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki,

podobnie jak w terminie astronomicznym nibygwiazda.

Od 1 stycznia 2026 r.

Cząstki niby i quasi (tak jak inne przedrostki rodzime i obce) piszemy łącznie z wyrazami pospolitymi (pisanymi małą literą), np.

• nibyartysta,
• nibygotyk,
• nibynowoczesny,
• nibyegzotyczny,
• nibyromantycznie,
• nibybłona,
• nibyjagoda,
• nibyliść,
• nibynóżki,
• quasiopiekun,
• quasinauka,
• quasipostępowy.

Uwaga!

Jednocześnie w mocy pozostaje zasada dotycząca pisowni wszystkich przedrostków z nazwami własnymi. Jeśli wyraz rozpoczyna się od wielkiej litery, to po przedrostku stawiamy łącznik, np.

• niby-Polak,
• quasi-Szekspir.

Obecnie (do końca 2025 r.)

Nie (jako zaprzeczenie) z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi piszemy łącznie, np.

• nieładny,
• niedrogi,
• nietykalna,
• niebezpiecznie,
• nierzadko,
• niedrogo.

• nie ładniejszy, nie najładniejszy,
• nie droższy, nie najdroższy,
• nie drożej, nie najdrożej,
• nie biedniej, nie najbiedniej.

Od 1 stycznia 2026 r.

Nie z przymiotnikami i przysłówkami piszemy łącznie – także w stopniu wyższym i najwyższym, np.

• nieadekwatny,
• nieautorski,
• niebanalny,
• nieczęsty,
• nieżyciowy,
• niemilszy,
• nienajmilszy,
• nienajładniejszy,
• nieadekwatnie,
• niebanalnie,
• nieczęsto,
• nieżyciowo,
• nielepiej,
• nieprędzej,
• nienajlepiej,
• nienajstaranniej.