Językowi fałszywi przyjaciele

Miałam zamiar zatytułować ten wpis Pozorni przyjaciele, ponieważ fraza fałszywi przyjaciele wydaje się wewnętrznie sprzeczna. Jeśli ktoś jest fałszywym przyjacielem, to nigdy nim nie był. (Tak jak mówienie o kimś: prawdziwy przyjaciel. Przyjaciel albo jest, albo go nie ma). Używając tego wyrażenia, chodzi zazwyczaj o pozorność relacji, pozorność, która może nas zgubić.

Zostałam jednak przy fałszywych przyjaciołach, gdyż sformułowanie to obecne jest również w innych językach, np. false friends, faux amis, falsche Freunde. Wyrażenie to oznacza słowa, które mają takie samo brzmienie lub zapis w języku polskim i innych językach, ale odmienne znaczenia. Pomijanie tej różnicy semantycznej należy do częstych błędów językowych, spotykanych nie tylko w języku potocznym.

Poniżej wymieniam po kilka przykładów wyrazów będących pozornymi (fałszywymi) przyjaciółmi w różnych językach. Ich lista jest o wiele dłuższa. W sieci można znaleźć mnóstwo stron związanych z nauką języków obcych, zawierających zestawienia tego typu słów.

Widząc powyższe zestawienia, możesz powiedzieć, że ta wiedza jest Ci niepotrzebna. Przecież to dotyczy tylko tłumaczy. I tu się nie zgodzę. Oczywiście to tłumacze na co dzień zmagają się z trudem przekładów – kalkami językowymi i zapożyczeniami. Jednak my sami również używamy języków obcych i bynajmniej nie jest to zjawisko niecodzienne. Zwłaszcza język angielski w dobie globalizacji jest wszechobecny i to z niego pochodzi większość błędnie przeniesionych zapożyczeń.

Przykładem może być nagminnie używane dziś słowo dedykowany w odniesieniu do szkoleń, kursów, samochodów, książek itp.

Słyszymy: Oto szkolenie dedykowane dla mikroprzedsiębiorców.

Lepiej powiedzieć: Oto szkolenie skierowane do (przeznaczone dla) mikroprzedsiębiorców.

Owszem wyraz dedykowany istnieje w języku polskim, ale ma nieco inne znaczenie niż w języku angielskim. I właśnie takie bezrefleksyjne przeniesienie słowa z jednego języka do drugiego często prowadzi do błędów, a przynajmniej nieporozumień. W języku polskim dedykować oznacza ‘ofiarować, poświęcić komuś coś, np. wiersz, piosenkę, powieść, film’, podczas gdy angielskie dedicated oznacza ‘przeznaczone do użytku w określonym celu’. Widać więc różnicę semantyczną.

Innym przykładem może być użycie słowa exclusive, np. exclusive interview. W prasie często można spotkać się z ekskluzywnym wywiadem zamiast wywiadu na wyłączność. Podczas gdy w języku angielskim exclusive oznacza właśnie ‘na wyłączność’, to w polszczyźnie wyraz ten znaczy ‘elitarny, luksusowy, elegancki’.

Takie zapożyczanie obcych słów bez uwzględniania ich przyjętego znaczenia w naszym rodzimym języku jest błędem. Być może w przyszłości się to zmieni. Jednak na razie widząc słowo dedykowany w tekście, poprawiam je na inne, bardziej odpowiednie.

Użytkownikom języka pozostaje jedynie życzyć, aby sprawdzali, jaki jest prawdziwy sens słowa, które chcą skopiować z języka obcego do polszczyzny – ich podobne brzmienie może dawać jedynie pozory tego samego znaczenia.