Paraolimpiada czy paralimpiada?

11 sierpnia 2024 roku zakończyły się XXXIII Letnie Igrzyska Olimpijskie (Igrzyska XXXIII Olimpiady) w Paryżu. Przed nami jeszcze paraigrzyska –XVII Letnie Igrzyska Paralimpijskie. Impreza rozpocznie się 28 sierpnia i potrwa do 8 września.

Wokół właściwego określenia dla tego wydarzenia sportowego zawrzało w związku z zeszłorocznymi zmianami w nazewnictwie.

Zacznijmy od tego, że wyraz „paraolimpiada” funkcjonuje w języku polskim od lat i oznacza okres między kolejnymi paraigrzyskami.

Przedrostek „para-” pochodzi z języka greckiego – „pará-” to ‘poza, obok, mimo’. W złożeniach oznacza ‘przy, obok, równoległy, dodatkowy, niemal, prawie, bardzo przypominający, podrzędny, wadliwy’.

Właściwy sens danego wyrazu zależy od zestawienia z konkretnym rzeczownikiem. Przykładowo, gdy mówimy o paranauce, mamy na myśli dziedzinę, która jest jedynie podobna do dyscypliny naukowej, ale przez naukowców nie jest za taką uważana; jest to pseudonauka.

Określenie „paraolimpijczyk” (przynajmniej) z założenia nie powinno mieć negatywnych konotacji – dotyczy sportowców z niepełnosprawnościami. W praktyce zapewne bywa różnie.

Polska organizacja koordynująca przygotowania do paraigrzysk powstała w 1998 roku. Zarejestrowano ją pod nazwą Polski Komitet Paraolimpijski (PKPar). W 1999 roku został on wpisany do struktur Międzynarodowego Komitetu Paralimpijskiego (IPC – International Paralympic Committee).

Po 25 latach działalności organizacji przyszedł czas na zmiany. Wobec wymogów i standardów narzuconych przez IPC 6 lutego 2023 roku nasza rodzima instytucja zarejestrowała zmianę nazwy na Polski Komitet Paralimpijski. W ten sposób polska nazwa odpowiada międzynarodowej, czyli angielskiej (IPC powstał w 1989 roku, więc określenie „paralimpic” ma pierwszeństwo czasowe).

Przekształcenie nazwy komitetu spowodowało konieczność zmian legislacyjnych – 31 sierpnia 2023 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o sporcie. Na mocy ustawy z 13 lipca 2023 roku w oficjalnych dokumentach wyraz „paraolimpijski” (w różnej liczbie i przypadku) zastąpiono wyrazem „paralimpijski”. Zatem od zeszłego roku właściwymi określeniami są „Polski Komitet Paralimpijski” i „Igrzyska Paralimpijskie”.

Zmiany te są zgodne z oryginalnym, anglojęzycznym nazewnictwem. Brak litery „o” w nazwie IPC był celowym i świadomym działaniem, ponieważ Igrzyska Olimpijskie i Paralimpijskie to dwie różne imprezy z odrębnymi logotypami i maskotkami. Modyfikacje polskich określeń mają zapewnić jednolitą identyfikację sportu para(o)limpijskiego na całym świecie.

Negatywnie na temat wprowadzonych zmian wypowiada się jednak Rada Języka Polskiego.

Forma „paralimpijski” jest bowiem błędna – niezgodna zarówno z polskim systemem językowym, jak i z tradycją. Cząstkę „para-” dodaje się do pełnych wyrazów, np. „parapsychologia”, „parabank”, „paramilitarny”, „paramedyczny”, a forma „paraolimpijski” – używana od dziesięcioleci – funkcjonuje w związku z wyrazami „paraolimpiada”, „paraolimpijczyk”, „paraolimpijka” (czy także i te miałby zostać zmienione?). Należy zatem z ubolewaniem przyjąć fakt, że Polski Komitet Paraolimpijski zmienił nazwę na Polski Komitet Paralimpijski.

Jako że przyzwyczajenie jest drugą naturą człowieka, zmiany językowe nie nastąpią z dnia na dzień, a nowelizacja ustawy nie sprawi, że od razu zaczniemy używać nowych oficjalnych określeń w odniesieniu do paraigrzysk.

Podejrzewam, że określenia „paraolimpijski” i „paralimpijski” będą stosowane zamiennie. Zwolennicy tradycyjnego podejścia, zgodnego z zaleceniami RJP, będą zapewne używać utrwalonych w polszczyźnie form. Choć zaproponowane zmiany są sprzeczne z systemem językowym, to w oficjalnych komunikatach i dokumentach powinniśmy jednak stosować nazewnictwo przyjęte przez ustawodawcę.