Polskie nazwy dni tygodnia

Po opublikowanym niedawno wpisie dotyczącym nazw miesięcy dziś pod lupę biorę nazwy dni tygodnia.

Nazwa tydzień pojawia się w polszczyźnie i innych językach słowiańskich wraz z przyjęciem chrześcijaństwa (VI-VIII w.). Kościelne nazwy dni tygodnia powstały w opozycji do nazewnictwa planetarnego stosowanego w Europie Zachodniej, które odnosiło się do bóstw pogańskich. Według Aleksandra Brückera nazewnictwo dni tygodnia przejęliśmy od niemieckich misjonarzy. Inne źródła wskazują na św. Metodego.

Wyraz tydzień pochodzi od złożenia zaimka ten i  słowa dzień, pierwotnie oznaczał ‘ten sam dzień (po upływie tygodnia)’.

Poza niedzielą i sobotą wszystkie nazwy dni tygodnia mają charakter numeryczny.

Warto zaznaczyć, że pierwsi chrześcijanie zachowywali szabat, ale dzień Zmartwychwstania Pańskiego (czyli niedziela) tak zyskał na znaczeniu, że to on stał się pierwszym dniem tygodnia.

W polszczyźnie nazwy wtorek, czwartek i piątek interpretowane są jednak często jako ‘wtóry, czwarty i piąty dzień w tygodniu’ i sugerują, że to poniedziałek jest pierwszym dniem tygodnia. Takie liczenie jest według Jadwigi Waniakowej wynikiem nieporozumienia:

Zapewne traktowanie poniedziałku jako rozpoczynającego odliczanie tygodniowe związane jest z prostym faktem, że poniedziałek w istocie zaczyna czas pracy, jest pierwszym dniem roboczym.

Pierwotnie jednak to niedziela uznawana była (i nadal jest) za rozpoczynającą tydzień, za czym przemawia analiza wszystkich nazw dni tygodnia, a także inne dane językowe, np.